VADE FARKI NE ZAMAN FAİZ OLUR?

 

Taksitli mal alırken fiyata eklenen vade farkı faiz olmaz.

Bunun sebebi,

Bu farkın, malın bedelini ödemediğimiz kısmının “kullanım fiyatı”, bir bakıma “kirası” olmasıdır.

Meselâ, peşin fiyatı 1000 lira olan bir elbiseyi iki taksitle aldığımızı varsayalım:

500 lirasını peşin ödeyip bu elbiseyi kullanmaya başladığımızda bu elbisenin yarısını hakkımız olmadığı halde kullanmış oluruz.

Bu ekonomide %50 enflasyon varsa ödenmemiş 500 liranın bir aylık değer kaybı yaklaşık olarak 17,2 TL’dir.

Tekstil sektöründe aylık kârlılık oranını %5 olarak kabul edelim.

Bunu tekstil ürünlerinin aylık kullanım bedeli veya kirası olarak kabul etmemizde sakınca olmaz.

Çünkü elbise kullanım faydası somut olan bir "mal"dır.

Bu durumda satıcının ödenmemiş 500 lira üzerinden aylık 25 TL kullanım bedeli hakkı doğar.

17,2 TL enflasyon farkı ile 25 TL kullanım bedelini topladığımızda 42,2 TL vade farkı satıcı tarafından talep edilebilir.

Buna faiz denemez.

Bu fiyat farkına malın kullanım bedeli veya kirası diyebiliriz.

***

Buna karşılık, 500 TL nakden ödünç verildiğinde aynı miktar talep edilse faiz olur.

Çünkü paranın mal gibi somut bir kullanım faydası yoktur.

Ancak geriye dönük gerçekleşmiş enflasyon farkı olarak 17,2 talep edilebilir.

Bu farkın da faizle ilgisi yoktur.

Çünkü paranın değer kaybının telafisidir.

 

Özetle;

Vade farkı, malın kullanım bedeli veya kirası olarak kabul edilebilir.

Bu nedenle, vadeli satışlarda ödenmeyen fiyat üzerinden enflasyon farkı ve kullanım bedeli eklenerek hesaplanan bir vade farkı talep edilebilir.

Bu fark faiz olarak değerlendirilmez, çünkü malın somut bir kullanım faydası vardır.

Aynı şey nakit borç için geçerli değildir:

Çünkü paranın somut kullanım faydası yoktur. Olmayan somut fayda fiyatlandırılamaz.

Buna karşılık borç paranın gerçekleşmiş enflasyon zararının telafisi faize girmez.

Ancak, nakden ödünç verilen para için aynı miktar talep edilirse faiz olur, çünkü paranın somut bir kullanım faydası yoktur.